تعدیل قیمت در بورس
در بازار بورس گاهی فاصله قیمت یا Price Gap ایجاد می‌شود و تعدیل قیمت ابزاری برای پوشاندن این فاصله است.
در مجمع سالیانه هر سهم، صورت‌های مالی و گزارش‌های شرکت مطرح و میزان سود نقدی که باید میان سهامداران تقسیم شود، تصویب می‌شود. مجمع عمومی فوق‌العاده نیز به موضوع افزایش سرمایه سهم می‌پردازد. با افزایش سرمایه و توزیع سود نقدی قیمت سهام کاهش می‌یابد. به همین دلیل، لازم است قبل از برگزاری مجمع، قیمت سهم تعدیل و به اصطلاح فاصله قیمت پوشانده شود. در این مقاله به بررسی جزئیات و نحوه استفاده از ابزار تعدیل قیمت در بورس می‌پردازیم.
به روشی که در آن فاصله‌های قیمتی (Price Gap) ناشی از افزایش سرمایه و تقسیم سود نقدی پوشش داده می‌شود، تعدیل قیمت می‌گویند. در این روش، ارزش سهام قبل از مجمع تعدیل می‌شود تا فاصله به وجود آمده بین قیمت‌ها پوشش داده شود. تعدیل قیمت در بورس، تاثیر مستقیم روی ارزش معاملاتی سهام دارد. به عنوان مثال، قیمت اوراق قرضه با بازده بالا در طولانی مدت کاهش می‌یابد. این به آن معنا نیست که اوراق قرضه لزوما سرمایه‌گذاری ضعیفی دارند. بازده بالای آن‌ها خسارت بیشتری را جبران می‌کند و این موضوع را می‌توان با مشاهده تعدیل قیمتی صندوق‌های اوراق قرضه با بازده بالا متوجه شد.
تعدیل قیمت در بورس با چه روش‌هایی انجام می‌شود؟
اشکال مختلف تعدیل قیمت در بورس شامل افزایش سرمایه، افزایش سرمایه با در نظر گرفتن آورده نقدی، بهره نقدی و افزایش سرمایه، بهره نقدی و افزایش سرمایه با محاسبه آورده نقدی و عملکرد است که در ادامه به توضیحات هر یک می‌پردازیم.
افزایش سرمایه
در این شیوه، سرمایه قدیمی مجموعه به سرمایه جدید تقسیم می‌شود و مقدار به دست آمده در همه قیمت‌های قبل از زمان افزایش سرمایه ضرب می‌شود. این روش باعث تعدیل قیمت‌های قبلی سهام به مقدار افزایش سرمایه می‌شود. در این مرحله تنها افت قیمت در هنگام افزایش سرمایه در ارزیابی قیمت تعدیل شده منظور می‌شود. همچنین محل برآوردن افزایش سرمایه (مطالبات و آورده نقدی، جایزه یا صرف سهام) تاثیری در ارزیابی‌ها ندارد.
افزایش سرمایه با در نظر گرفتن آورده نقدی
در شکل دیگر تعدیل قیمت در بورس می‌بینیم که گاهی شرکت‌های سهامی به منظور افزایش سرمایه سود انباشته شده ندارند یا این میزان از افزایش سرمایه مورد نظر، مکفی نیست. بر این اساس، افزایش سرمایه از محل آورده نقدی انجام می‌گیرد. در این مرحله، علاوه بر این که افت قیمت در هنگام افزایش سرمایه در نظر گرفته می‌شود؛ حق تقدم متعلق به سهامداران (هنگامی که همه یا بخشی از افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی باشد) نیز در ارزیابی‌ها محاسبه می‌شود. در این روش سهامداران در ازای هر سهم، به میزان درصد افزایش سرمایه حق تقدم می‌گیرند.
بهره نقدی و افزایش سرمایه
در این شیوه، میزان تقسیم بهره نقدی شرکت و درصد افزایش سرمایه به هنگام ارزیابی قیمت کاهش یافته محاسبه می‌شود ولی محل تامین افزایش سرمایه تاثیری در ارزیابی‌ها ندارد. برای ارزیابی تاثیر تقسیم سود، میان تغییر قیمت بعد از تقسیم سود نقدی به قیمت قبل از مجمع، تناسب گرفته می‌شود و عدد به دست آمده در همه قیمت‌های قبل از مجمع ضرب می‌شود.
بهره نقدی و افزایش سرمایه با محاسبه آورده نقدی
در شکل چهارم تعدیل قیمت که تقریبا مانند روش قبل است، حق تقدم متعلق به سهامداران در ارزیابی‌ها نیز محاسبه می‌شود. حق تقدم با رویکرد حفاظت از منافع سهامداران کنونی شرکت به این امر اشاره دارد که سهامداران کنونی شرکت‌ها در زمان انتشار سهام جدید، برای خرید این سهام در اولویت قرار دارند. اولویت خرید سهام جدید توسط سهامداران کنونی شرکت‌ها، حق تقدم خرید سهام نام دارد.
عملکردی
در این روش تاثیرات تقسیم سود نقدی سهام و افزایش سرمایه در ارزش سهام محاسبه می‌شود. اگر همه یا بخشی از افزایش سرمایه از محل مطالبات و آورده نقدی سهامداران باشد، میزان آورده جدید سهامداران نیز در ارزیابی قیمت تعدیلی محاسبه می‌شود. در این شیوه برخلاف مراحل قبلی، مبنای محاسبات بر پایه ارزش گشایش سهام پس از مجمع است.
به منظور ارزیابی قیمت تعدیلی در این شیوه، نخست نسبت ارزش سهام پس از مجمع عادی شرکت به مجموع ارزش سهام پس از مجمع با بهره نقدی شرکت محاسبه و ضریب به دست آمده در کل ارزش‌های قبل از مجمع ضرب می‌شود. برای ارزیابی تاثیر افزایش سرمایه ارزش به دست آمده پس از مجمع به میزان افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و جایزه با احتساب مقدار افزایش سرمایه از محل آورده نقدی، تقسیم و نسبت به دست آمده در ارزش‌های پیش از مجمع ضرب می‌شود. در فرمول تعدیل قیمت، اثرات همه فاکتورهای تاثیرگذار به صورت همزمان در نظر گرفته شده است. اگر هر یک از موارد تغییر کند، مقدار آن متغیر خاص صفر در نظر گرفته می‌شود.
Pt = ارزش سهام در زمان گشایش
P۰ = قیمت پایانی سهام
D = درآمد نقدی توزیع شده در مجمع
α = افزایش سرمایه از محل آورده نقدی و مطالبات
β = افزایش سرمایه از محل سود انباشته شده
نمودارهای تعدیل شده و تعدیل نشده سهام
شرکت‌ها از ابزارهای متفاوتی به منظور ارزیابی فعالیت‌های خود و تجزیه و تحلیل داده‌ها استفاده می‌کنند. نمودارها و منحنی‌ها از جمله ابزارهایی هستند که فعالیت شرکت‌ها را در دوره‌های زمانی متنوع نمایش می‌دهند. اگر فعالیت‌های یک شرکت منجر به فاصله قیمتی شود، نمودار فعالیت‌ها به دو شکل نمودار تعدیل شده و نمودار تعدیل نشده مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
نمودار تعدیل شده
اگر در فعالیت‌های یک شرکت اختلاف قیمت مشاهده شود و فاصله‌های خالی میان قیمت قبل و بعد تشخیص داده شود، نمودار حاصله تعدیل شده است. در این نمودارها شکاف‌های قیمتی با گذشت زمان قابل مشاهده است. به عبارت دیگر در این نمودار تاثیر عواملی مانند افزایش سرمایه و توزیع سود نقدی از آن حذف شده است. این دو عامل باعث تغییر قیمت سهام شرکت‌ها در بازار سرمایه می‌شود.
نمودار تعدیل نشده
در صورتی که نوسانات قیمتی ناشی از آموزش سرمایه گذاری و بهره نقدی در نمودارها مشاهده نشود، نمودار تعدیل نشده است. به عبارت دیگر، در این نمودار شکاف قیمتی و تأثیر عواملی مانند افزایش سرمایه و توزیع سود نقدی دیده نمی‌شود و فقط نوسان قیمت سهام قابل مشاهده است. همچنین در این نمودار تغییر سرمایه سهامداران در زمان افزایش سرمایه و پرداخت بهره نقدی قابل مشاهده نیست.
مزایای تعدیل قیمت
۱. تعدیل قیمت در بورس ارزیابی عملکرد سهام را تسهیل می‌کند.
۲. به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند که تشخیص دهند با سرمایه‌گذاری در یک دارایی مشخص، چقدر می‌توانند کسب سود کنند.
۳. ارزیابی دقیق ارزش سهام را بسیار آسان می‌کند و سرمایه‌گذاران می‌توانند به سرعت ارزشی را که از یک سهام خاص به دست می‌آورند ارزیابی کنند.
۴. امکان مقایسه عملکرد دو یا چند دارایی را به سرمایه‌گذاران می‌دهد. زیرا استفاده از قیمت تعدیل شده در مقایسه بازده طبقات مختلف دارایی در طولانی‌مدت، امری ضروری است.
سخن آخر
افزایش سرمایه و بهره نقدی در بازار بورس با کاهش قیمت‌ها همراه است. از آن جایی که قیمت‌های جدید با قیمت‌های واقعی سازگاری ندارند، نیاز است که اختلاف قیمت پیش آمده جبران شود. زمانی که شکاف قیمتی قبل و بعد زیاد شود و این فاصله روند نزولی داشته باشد، به یک ابزار دقیق و کاربردی برای جبران فاصله‌های قیمتی نیاز است که این ابزار تعدیل قیمت نام دارد. برای محاسبه تعدیل قیمت در بورس به داده‌های آماری شرکت‌ها و معادله‌های ریاضی نیاز است که نتیجه این محاسبات، تعدیل قیمت‌های سهام را به دنبال دارد.
